دکتر حامد حاجی‌حیدری؛ 
فقط ایده‌ای برای تأمل بیشتر
▬ نظریه‌ها، فیلترهایی هستند که پهن می‌شوند تا معدودی را از انبوه رکوردهای اطلاعات قابل ثبت، جدا کنند، تا اساساً تحلیل دقیق و سامانمند میسر گردد.
▬ بدون نظریه، میلیاردها میلیارد رکورد اطلاعاتی بالقوه مهم قابل ثبت در کوچکترین میدان مطالعاتی وجود دارند، که نمی‌توان، همزمان به همه آن‌ها توجه کرد، و اطلاعات مربوط به همه آن‌ها را ثبت نمود.
▬ لااقل، چنین توجه و تحلیل گسترده‌ای، حتی با حضور «ماشین‌های محاسب» در تحلیل‌های علوم انسانی، مفید نیست، و لازم است نظریه، تمرکز و جهت‌دهی سامانمند را در علوم انسانی تسهیل کند. بینش نظری، به هر تقدیر یک ضرورت است.
▬ برای آنکه نظریه، از سطح انتزاعی به رده انضمامی نازل شوند و هادی تحقیق عینی گردد، از متن نظریه، «مدل» و از متن مدل، «پرسش‌های منظم و ساده که ربط منحصراً دو مفهوم را جویا می‌شوند»، و سپس، «مفاهیم» استخراج می‌شوند. در واقع، نظریه‌ها، منبع معتبری برای «مدل»ها، «پرسش‌ها» و «مفاهیم» علمی هستند.
▬ تحقیقات علوم انسانی، نهایتاً متکفل، پاسخ به «پرسش‌های منظم و ساده که ربط منحصراً دو مفهوم را جویا می‌شوند» هستند، اما در موضوعات پیچیده که عمده موضوعات پژوهش‌های علوم انسانی از این سنخ هستند، یک راهبرد دیگر برای تحدید و تدقیق تحقیق هست، و آن طرح «فرضیات» ناظر بر «پرسش‌ها»ست.
▬ در واقع، پاسخ به پرسش ارتباط میان دو مفهوم علمی، شقوق گوناگونی از پاسخ را به آزمون و کاوش می‌گذارد، ولی با طرح «فرضیه»، ارتباط محتمل‌تر را به پرسش می‌گذاریم و به این طریق برنامه پژوهشی را باز هم یک رده تدقیق خواهیم کرد.
مآخذ:...
هو العلیم
