دکتر حامد حاجیحیدری؛ فقط ایدهای برای تأمل بیشتر
برداشت آزاد از دکتر عطیه زندیه؛ فقط ایدهای برای تأمل بیشتر
▀█▄ چکیده
▬ «اصل پراگماتیک» مبنای پراگماتیسم پیرس است. او در تأسیس این اصل تحت تأثیر دکارت و اصطلاح «وضوح» او، و کانت و معنای «پراگما» از سوی اوست. پیرس ابتدا وضوح را از منظر دکارت و لایبنیتس معنا میکند، اما آنها را کافی ندانسته و مورد انتقاد قرار میدهد. پس از آن، اصل پراگماتیک خود را ارائه میدهد و آن را بهعنوان عالیترین مرحله وضوح معرفی میکند. او در نامگذاری این اصل واژه «پراگما» (نه پراکتیک) را برمیگزیند، چون مطابق نظر کانت «تجربه» در معنای پراگما دخالت تام دارد. این اصل، اصلی منطقی است که در نظریۀ تحقیق پیرس مطرح میشود و به آثار عملی محسوسی توجه دارد که درپی هر عقیدهای ایجاد میشود. پیرس در نظریۀ تحقیق از عقیده سخن میگوید آنگاه که انسان را آماده عمل میکند. او وظیفه فکر را ایجاد عادت، و هویت عادت را هدایت بهسوی عمل میداند. بدین ترتیب، وی میان عقیده، عمل، عادت و آثار محسوس و عملی عقیده ارتباط برقرار میکند. این اصل همچنین اصلی معناشناختی است که کارکرد اصلی آن برطرف کردن معضلات مابعدالطبیعه و روشن ساختن بیمعنایی برخی از گزارههای آن است.
دکتر حامد حاجیحیدری؛ فقط ایدهای برای تأمل بیشتر
اصلیترین سمبل انقلاب صنعتی در دنیای
مدرن، ماشینی است که پیستونهایش،
دکتر حامد حاجیحیدری؛ فقط ایدهای برای تأمل بیشتر
▬ نخستین علم انسانی مدرن که از فلسفه جدا شد و شمایل یک دانش تکنیکی به خود گرفت، علم اقتصاد بود؛ اقتصاد، یک دانش فنی بود که مشاوران پادشاهان مطلقه اروپایی، خصوصاً فرانسویها پدید آوردند. در جریان اکتشافات ماوراء بحار و سرازیر شدن طلا و نقره و ادویه به شهرهای بندری اروپا و همچنین جوانه زدن اقتصاد صنعتی و دریانوردی در این شهرها، اقتصاد بورگنشینهای (بورژوازی ... شهرهای برج و بارودار) اروپایی، نسبت به اقتصاد کشاورزی مرسوم فئودالی استقلال یافت؛...
▬ به تبع، نبردهای سی ساله دینی (۱۶۱۸-۱۶۴۸)، دولت-ملتهای جدا شده از سیطره کلیسای کاتولیک رم، در رقابت با یکدیگر قرار گرفتند، و ارتقاء قدرت ملت، به یک هدف برای سیاستمداران اروپایی تبدیل شد؛ برای وزرای فرانسوی، ارتقاء قدرت ملت در رقابت با بریتانیا با نیروی دریانوردی مقتدرش، معادل افزایش قدرت اقتصادی قلمداد شد تا بتوانند در مواقع رویارویی قدرت دریایی استخدام کنند. بدین ترتیب، آنها تمرکز خود را بر افزایش ثروت ملت قرار دادند.
دکتر حامد حاجیحیدری؛ فقط ایدهای برای تأمل بیشتر
کلیدنکته ۱. در میانه دهه ۱۹۹۰، با شکلگیری یاهو و گوگل، سایبرفضا تحرک عظیمی را در دنیای امروز برانگیخت؛ دنیایی را پدید آورد که خصلت اصلی آن، تحرک گسترده و ناآرامی مهارناپذیر، فراسوی تمامی مرزها و حد و حصرهاست.
کلیدنکته ۲. تنها دو سال پس از ورود فناوری دیجیتال به مرحله جدید، و به هم ریختن شیرازه فناوری، صنعت، اقتصاد، و دولت مدرن، از سال ۱۹۹۷، متن ناآرام جهان امروز، مدام از یک بحران به بحرانی دیگر غلطیده است. بحران سال ۲۰۰۸، بزرگترین واقعه ویرانگر اقتصاد، از سال ۱۹۲۹ بود: شدیدترین آشفتگی اقتصادی از زمان رکود بزرگ. سال ۲۰۱۶، آغاز بحرانی دیگر بود که جهان را به بیثباتی فزاینده میکشاند. حالا، زمین زیر پای ملتها میلرزد.
دکتر حامد حاجیحیدری؛ فقط ایدهای برای تأمل بیشتر
بیگمان، یکی از منابع مناسب که برای فعالان علوم انسانی موجود، نقطه عزیمت خوبی در علوم شناختی محسوب میشود، مرور هوارد گاردنر در کتاب قدیمی «علم نوین ذهن؛ تاریخچهای از انقلاب شناختی» مورخ ۱۹۸۵ است. ذیلاً فهرست کتاب را ملاحظه بفرمایید:
دکتر حامد حاجیحیدری؛ فقط ایدهای برای تأمل بیشتر
▬ دانشمندان مدرن، همواره نمایی از عدم جانبداری ارزشی را وانمود کردهاند، ولی همواره ارزشهایی همچون کارایی، برابری چپ، یا آزادی راست را به نحو اعلام و مدلل نشده، نصبالعین قرار دادهاند. عدم جانبداری ارزشی، تنها یا «وانمود» بوده است... همین...
▬ زمانی، تنها علمی که به عمل در میآمد، پزشکی بود، و از آن زمان، طبیبان، سوگند بقراطی یاد میکردند تا علم خود را در مسیر غیراخلاقی عملی نکنند.
دکتر حامد حاجیحیدری؛ فقط ایدهای برای تأمل بیشتر
▬ میراث کپرنیک، گالیله و نهایتاً ماکیاولی در اروپای قارهای پایدار نماند؛ در واقع، اروپای قارهای، همواره با ایده ارتدکس مدرنیت، فاصله و اختلاف داشته است. این میراث، توسط تامس هابز به اسکاتلند منتقل شد، و در آنجا نشو و نمای اصلی خود را یافت. در واقع، بنیانگذاری سبک متمایز علوم انسانی مدرن اسکاتلندی توسط تامس هابز و سپس آدام اسمیت، در کنار وقوع انقلاب صنعتی و عظمت نیوتن در بریتانیا، دنیای آنگلوساکسون را به نحو متمایزی از اروپای قارهای، به مأوای اصلی مدرنیت صریح بدل کرد.
▬ با فائق آمدن و تسلط قاطع آیزاک نیوتن، دیگر همهچیز برای به زیر کشیدن انسان از جایگاه ویژهای که به نحو تاریخی برای روح قائل بود فراهم شد. با نیوتن دیگر جهان در چهارچوب قوانین سهگانه قابل توجیه مینمود و دیگر دلیلی نداشت که انسان نیز (که حداقل بدن او جزئی از این دنیای فیزیکی است)، بخشی از دستگاه بزرگ اتمها و نیروها نباشد.
دکتر حامد حاجیحیدری؛ فقط ایدهای برای تأمل بیشتر
▬ آموزۀ محوری آکوییناس در مورد اصالت عقلانیت طبیعی، همچون عقلانیت وحیانی، در کنار دیدگاه او در مورد طبیعت انسانی و مبنا بودن آن در نظم اجتماعی و اهداف مطلوب توسعۀ اجتماعی دو تأثیر مهم او به شمار میرود. قبل از پرداختن به آموزۀ مهمتر او که همان آموزۀ اصالت عقلانیت طبیعی است که بعدها توسط دیگرانی چون کپرنیک و گالیله پیگیری شد، موضوع طبیعت انسانی موضوعی قابل اعتناست. پس از آکوییناس خط تفسیر واقعیت اجتماعی و الگوهای مطلوب آن براساس طبیعت انسانی که به شیوهای تجربی بررسی میشد ادامه یافت. نیکولو ماکیاولی، تامس هابز، جان لاک و اندیشمندان رمانتیک که تاریخ را از نقطۀ طبیعت انسانی و تطورات آن تاریخگذاری میکردند در موضوع اصالت وضع طبیعی بررسیهایی انجام دادند.
▬ آکوییناس طبیعت انسانی را از آن رو که عقل را جلوهای از عقل باریتعالی میانگاشت بزرگ میداشت. اما نیکولو ماکیاولی، ملهم از فیلسوفان رواقی رومی، بویژه سیسرو، در مورد فضیلت (virtù) طبیعی انسان، در مشاورهنامه خود به خاندان مهم و تاریخساز مدیچی با عنوان «گفتارها»، نظری زمینی ابراز داشت؛ از نظر او، انسان به طور ذاتی خودخواه است. انسان حریص و متجاوز است. برای او بخشیدن قاتل پدرش آسانتر است تا بخشیدن کسی که میراث پدر را به سرقت برده است. انسان قدرتطلب است گرچه به امنیت و حماقت نیز احتیاج دارد. رهیافت ماکیاولی به مسائل سیاسی کاملاً اینجهانی بود. از نظر او روش نظریهسازی در زمینۀ سیاست روش تاریخی است. فرانسیس بیکن بعدها تجربهگرایی او را بسیار ستود. ماکیاولی نظرات مذکور را نه براساس موشکافیهای فلسفی و نظری بلکه بر اساس تجربیاتی که “عملاً درست از آب درمیآیند” ابراز میکند. چنین شیوهای اتفاقی است که درونمایۀ بسیاری از نظریهپردازیها از زمان او به بعد را تشکیل میدهد. فلان نظریه درست است، چرا که در عمل خوب جواب میدهد. ماکیاولی با دیدن علائم انهدام نظم اجتماعی وسطایی زمینههای لازم برای هرج و مرج را میدید، بویژه که در ایتالیایی زندگی میکرد که مرکز مجادلات بود.
صفحه 10 از 425
a_a_